Not just about family: In for more surprises than one while reading the magazine Opiekun Domowy
Keywords:
Polish press in the 19th century, family magazines, popular and mind-broadening, social posturing, alienation, local communityAbstract
This is an analysis of three essays from the 19th‑century family magazine Opiekun Domowy [The Home Guardian] — 'Pozowanie' [Posturing], 'Osobniki' [Specimens] and 'Sąsiedztwo' [Neighbourhood]. They were chosen to demonstrate the diversity of topics and the quality of debate that the editors of the magazine considered proper in their coverage of social and educational issues. This article takes a close look at the argument of each essay and explores its scope by positioning it within multiple interpretative frames. While some of them, literary and otherwise, belong to the contemporary context, others are based on a handful of subsequent philosophical and scientific works.
Once this expanded approach is used, it is possible to discover a surprising breadth of sociological and philosophical reflection in texts that have so far been regarded as educational‑didactic run‑of‑the‑mill. Of the three essays discussed here one is a keen analysis of posturing (affectation) and its distortive effect on social life; the next, with a title resonating with a memorable Dickensian phrase, deals with alienation (anomie) treated as a negative effect of civilizational change; and the last one, focused on neighbourhood (the local community), can be regarded as a thoughtful annex to the philosophy of 'organic work', much in vogue then. The conclusion is clear. The journalism of the Opiekun Domowy is the product of a broader and more nuanced understanding of social and educational issues than one could find elsewhere at that time, let alone a popular family magazine.
References
Carlyle T., Sartor resartus. Życie i zdania pana Teufelsdröckha, przeł. S. Wiśniowski, Warszawa 1882.
Engels F., Marks K., Manifest komunistyczny, tłum. W. Piekarski, Warszawa 1907.
Gadamer H.G., Uniwersalność problemu hermeneutycznego, przeł. M. Łukasiewicz, „Pamiętnik Literacki” 1977, nr 68/4, s. 309–319.
Hinc A., Praczyk M., Praca organiczna. Teoria i praktyki, [w:] Poznań w działaniu.
Społeczne inicjatywy dawniej i dziś, red. M. Praczyk, Poznań 2017, s. 15–38.
Jacobi J., Zamaskowanie, przeł. Cz. Tarnogórski, Warszawa 1979.
Jakubiak K., Nawrot-Borowska M., Czasopismo dla rodzin „Opiekun Domowy” (1865–1876) — o rodzinie i wychowaniu, „Wychowanie w Rodzinie” 2019, nr 2, s. 17–54.
Jeż T.T., Praca organiczna, „Niwa” 1872, nr 25, s. 1–4.
Kieniewicz S., Problem pracy organicznej (1840–1890), [w:] Pamiętnik VIII Zjazdu His- toryków Polskich w Krakowie, t. 1: Referaty, Warszawa 1958, s. 12–28.
Kizwalter T., Skowronek J., Droga do niepodległości czy program defensywny? Praca organiczna — programy i motywy, Warszawa 1988.
Kmiecik Z., Prasa warszawska w okresie pozytywizmu (1864–1885), Warszawa 1971.
Kraszewski J.I., Rachunki z roku 1868, Poznań 1869.
Kraszewski J.I., Wieczory drezdeńskie, Lwów 1866.
Kryczka P., Społeczność osiedla mieszkaniowego w wielkim mieście, Warszawa 1981.
Maski, red. M. Janion, S. Rosiek, t. 2, Gdańsk 1986.
Paczoska E., Dojrzewanie, dojrzałość, niedojrzałość. Od Bolesława Prusa do Olgi Tokar- czuk, Warszawa 2004.
Płachecki M., Wojny domowe. Szkice z antropologii słowa publicznego w dobie zaborów, Warszawa 2009.
Schopenhauer A., W poszukiwaniu mądrości życia. Parerga i paralipomena. Drobne pisma filozoficzne, t. 2, przeł. J. Garewicz, Kęty 2004.
Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2002.
Świętochowski A., Dumania pesymisty, oprac. E. Paczoska, Warszawa 2002.
Wolińska A., Zdziwienie / oczekiwanie / bezczynność. Estetyka wobec nadmiaru, Warszawa 2014.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Yearbook of the History of Polish Press
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
