The rise of the “middle class”: The implied reader of the Opiekun Domowy under the editorship of Adam Mieczyński (1865–1868)
Keywords:
Polish press in the 19th century, aftermath of the 1863 Uprising, new 'middle class', home and family magazines, education and improvement, paternalism, Adam Mieczyński (1828–1892)Abstract
This article attempts to reconstruct the implied reader and the social program that underpins the texts in the first four years' volumes of Opiekun Domowy [The Home Guardian] (1865–1868). First, the article presents the magazine's origins and the profile of its first editor‑in‑chief Adam Mieczyński, who committed himself to the task of, as he put it, 'the enlightenment of the middle class, radicalised during the January Uprising'. The article then examines the idea of responsible care ('opieka'), i.e. a form of social engagement, advocated by members of the moderate intelligentsia who supported the magazine. In Mieczyński's correspondence, programmatic texts and personal columns it is concretized as a blend of progressive goals and paternalistic rhetoric. In effect, the article concludes, while the nature of the care, suggested by the magazine's title, is inextricably patriarchal, its scope is by no means narrow. It comprises education, improvement of the material and moral condition of the new 'middle class', and a religiously‑sanctioned work ethic, which involves a quasi‑paternal responsibility as well as respect for tradi- tional forms of patronage and the status quo.
References
„Opiekun Domowy” 1865–1868, R. I–IV.
Beck J., Rzemiosło warszawskie w latach 1832–1863, [w:] Z dziejów rzemiosła warszaw- skiego, red. B. Grochulska, Warszawa 1983, s. 350–381.
Bolesławita B. [Kraszewski J.I.], Z roku 1866. Rachunki, Poznań 1867.
Borejsza J.W., Noc postyczniowa, [w:] tegoż, Piękny wiek XIX, Warszawa 1984.
Brzozowski S.M., Kosiek Z., Mieczyński Adam Szczepan Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 20, Wrocław 1975, s. 735–736.
Dobrowolska J., Dekada rewolucyjnych demokratów, czyli Polacy i Pierwsza Międzynarodówka, [w:] Literatura i kultura drugiej połowy XIX wieku między polityką a prywatnością, red. U. Kowalczuk, D.W. Makuch, D.M. Osiński, Warszawa 2019, s. 70–87.
Domański H., Polska klasa średnia, Toruń 2012.
Erlicki F., Rys historyczny Instytutów Rolniczo-Leśnych w Królestwie Polskim, Warszawa 1877.
Gąsiorowska N., Mieszczaństwo w powstaniu styczniowym, „Przegląd Historyczny” 1937–1938, t. 34/2, s. 526–543.
I.H., Śp. Adam Dunin Mieczyński, „Tygodnik Ilustrowany” 1892, nr 142, s. 180.
Jaszczuk A., Kwestia mieszczańska a polemiki pozytywistów z konserwatystami w Królestwie Polskim w latach 1870–1890, [w:] Drobnomieszczaństwo XIX i XX wieku, red.
S. Kowalska-Glikman, t. 1, Warszawa 1984, s. 121–140.
Kądzielski J., Działalność pisarska i wydawnicza J.M. i A. Wiślickich do roku 1875, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych” 1954, R. 4, s. 151–197.
Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 1983.
Kmiecik Z., Prasa warszawska w okresie pozytywizmu (1864–1885), Warszawa 1971.
Korespondencja H. i K. Chłapowskiego, Biblioteka Jagiellońska, BJ Rkp. 9140 III, t. 5, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=629911.
Korespondencja J.I. Kraszewskiego. Seria III: Listy z lat 1863–1887, t. 60, Biblioteka Jagiellońska, BJ Rkp. 6520 IV, https://www.jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/865490/edition/831464/content.
Kubicka J., Na przełomie. Pozytywiści warszawscy i pomoc własna, Warszawa 2016.
Kubicka J., Polski rzemieślnik w Paryżu. O „Listach z podróży na wystawę paryską”, [w:] Ekspozycje nowoczesności. Wystawy a doświadczanie procesów modernizacyjnych w Polsce (1821–1929), red. M. Litwinowicz‑Droździel, I. Kurz, P. Rodak, Warszawa 2017.
Massalski A., Słownik biograficzny. Nauczyciele szkół średnich rządowych męskich w Królestwie Polskim 1833–1862, Kielce 2007, s. 281.
Mieczyński A., Marymont pod Warszawą, „Tygodnik Ilustrowany” 1869, nr 71–72.
Mieczyński A., Od Redakcji z powodu nowego roku, „Gazeta Rolnicza” 1859, nr 1, s. 1.
Mieczyński A., Od Redakcji, „Gazeta Rolnicza” 1858, nr 44, s. 1–2.
Mieczyński A., Rzeczy gospodarskie, Warszawa 1859.
Od Redakcji, „Przegląd Rolniczy, Przemysłowy i Handlowy” 1856, nr 1, s. 1–2.
Płachecki M., Niemota, [w:] Miasto słów. Studia z historii literatury i kultury drugiej połowy XIX wieku, red. E. Paczoska, Białystok 1990, s. 179–188.
Płachecki M., Wojny domowe. Szkice z antropologii słowa publicznego w dobie zaborów (1800–1880), Warszawa 2009.
Schiller J., Warszawskie rządowe szkoły średnie w latach 1795–1862, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1994, t. s. 41–109.
Słownik języka polskiego, cz. 1–2, Wilno 1861.
Słownik języka polskiego, red. A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. IV, Warszawa 1908.
Szujski J., Obrona świętej Częstochowy. Historia cudowna a prawdziwa o Jacku Brzuchańskim organiście częstochowskim, na cześć i chwałę Boską, a dobrym ludziom na pocieszenie opowiedziana, Warszawa 1863.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Yearbook of the History of Polish Press

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.