Teatr wojenny w gazetach rękopiśmiennych czasów saskich
Słowa kluczowe:
gazety rękopiśmienne, czasy saskie, teatr wojenny, obraz świata, mentalnośćAbstrakt
Staropolskie gazety rękopiśmienne miały niebagatelny wpływ na kształtowanie się postaw i wzorców zachowań, a wykreowane przez nie stereotypy trwale wpisywały się w społeczną świadomość. Wielu redaktorów gazet posiadało dużą orientację w bieżących wydarzeniach politycznych tak krajowych, jak i międzynarodowych, skupiając swoją uwagę głównie na działaniach wojennych i rozgrywkach dyplomatycznych. Własne postrzeganie świata poddawali publicznej weryfikacji, stając się źródłem popularyzacji funkcjonujących w różnym środowisku społecznym poglądów, ale i utrwalając nowe wzorce zachowań - postawy pacyfistyczne czy tolerancyjne, niejednokrotnie też rozbudzając zainteresowanie światem.
[War Reporting in 18th Century Polish Handwritten Newssheets]
Polish newssheets of the 18th century not only had a great infl uence on the attitudes and patterns of behaviour of their readers but also imprinted the stereotypes they peddled into the social consciousness of the Poles. A number of the newssheet editors had a considerable knowledge of both national and international politics, which they saw primarily in terms of waging wars and diplomatic gamesmanship. They tested their own opinions against the views of their readers thus helping to spread perceptions and attitudes that were already functioning in some sections of the public opinion or, alternately, popularizing new patterns of behaviour (funded on the ideas of pacifi sm and toleration). In either case, they helped to wake up in their readers an interest in the wider world
Bibliografia
Billewicz Teodor, Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678, wstęp i komentarz M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 2004.
Giza Antoni, Polaczkowie i Moskale – wzajemny ogląd w krzywym zwierciadle 1800-1917, Szczecin 1993.
Kołodziejczyk Dariusz, Obraz sułtana tureckiego w publicystyce staropolskiej /w:/ Staropolski ogląd świata. Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją, T. 1: Przestrzeń kontaktów, redakcja naukowa F. Wolański, R. Kołodziej, Toruń 2009, s. 11-19.
Kępiński Andrzej, „Lach i Moskal”. Z dziejów stereotypu, Warszawa 1990.
Łukasiewicz Dariusz, Polska i Polacy w charakterystykach pruskich z lat 1772-1815: stereotyp pruski czy oświeceniowy?, „Przegląd Historyczny”, 1994, z. 4, s. 363-390.
Maliszewski Kazimierz, Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Toruń 2001.
Maliszewski Kazimierz, Obraz świata i Rzeczypospolitej w polskich gazetach rękopiśmiennych z okresu późnego baroku. Studium z dziejów kształtowania się i rozpowszechniania sarmackich stereotypów wiedzy i informacji o "Theatrum mundi", Toruń 1990.
Markiewicz Anna, Europa w dzienniku podróży Aleksandra Jana i Jana Stanisława Jabłonowskich z lat 80. XVII wieku /w:/ Staropolski ogląd świata – problem inności, redakcja naukowa F. Wolański, Toruń 2007, s. 150-161.
Mity i stereotypy w dziejach Polski, pod red. Janusza Tazbira, Warszawa 1991.
Narody i stereotypy, pod red. Teresy Walas, Kraków 1995.
Niewiara Aleksandra, Procesy kategoryzacyjne a kulturowe konstruowanie obrazu „innego” (Moskwicin – Moskal – Rosjanin), [w:] Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, pod red. A. de Lazari, Warszawa 2006.
Orłowski J, Z dziejów antypolskich obsesji w literaturze rosyjskiej (do r. 1917), Warszawa 1992.
Popiołek Bożena, Między prawdą a plotką. Prasa rękopiśmienna epoki saskiej jako źródło do historii mentalności, /w:/ Sic erat in factis. Studia i szkice historyczne dedykowane Profesorowi Bogdanowi Rokowi, pod redakcją naukową E. Kościk, R. Żerlika, F. Wolańskiego, Toruń 2012, t. II, s. 295-309.
Popiołek Bożena, Swoi i obcy w mentalności szlachcianek polskich przełomu XVII i XVIII w., /w:/ «“Своё” и “Чужое” в культуре», Сборник статей и материалов всероссийской научной конференции с международным участием „Человек и мир человека” 20 maj 2010 года, Барпаул-Рубцовск 2011, s. 93-108.
Popiołek Bożena, Tematyka węgierska w polskich gazetach rękopiśmiennych z przełomu XVII i XVIII wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, Folia 3: Studia Historica I (2001), s. 19-32.
Popiołek Bożena, Warszawskie nowiny w listach Jadwigi Rafałowiczówny do Henryka Denhoffa i Elżbiety Sieniawskiej, /w:/ Epistolografia dawnej Rzeczypospolitej, T. I: XV-XVII wiek, pod red. P. Borka i M. Olmy, Kraków 2011, s. 227-240.
Rolnik Dariusz, Obraz cudzoziemców i cudzoziemszczyzny w polskim społeczeństwie szlacheckim czasów Stanisława Augusta (1764-1795). O uwarunkowaniach kształtowania się stereotypowych wyobrażeń obcych w Rzeczypospolitej, /w:/ Staropolski ogląd świata, red. B. Rok, F. Wolański, Wrocław 2004, s. 319-332.
Rolnik Dariusz, Obraz Rosji i Rosjan w opiniach polskiej szlachty koronnej wschodnich Kresów Rzeczypospolitej w latach 1788-1793. Z dziejów stereotypu Rosji i Rosjan w Polsce doby nowożytnej, [w:] Stereotypy narodowościowe na pograniczu, red. W. Bonusiak, Rzeszów 2002, s. 290-304.
Wolański Filip, Europa jako punkt odniesienia dla postrzegania przestrzeni geograficznej przez szlachtę polską osiemnastego wieku w świetle relacji podróżniczych i geograficznych, Wrocław 2002.
Wyszomirska Monika, Między Francją, Prusami a Rosją. Orientacje głównych stronnictw politycznych czasów Augusta III, /w:/ Staropolski ogląd świata. Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją…, s. 262-277.
Zawadzki Konrad, Początki prasy polskiej. Gazety ulotne i seryjne XVI-XVIII wieku, Warszawa 2002.
